ÇOCUK ŞİİRLERİ HAKKINDA (Nur Ersen) 

ŞİİR NEDİR?

      Şiir, duyguların düşüncelerin ve yaşanmışlıkların mısralar aracılığı ile bir ahenk içinde dile getirilmesidir.

      *Şiire belirli bir yaşanmışlığın özeti de diyebiliriz. 

      *Anlatılmak istenen duyguların, olayların, düşüncelerin; gelişigüzel, yan yana, alt alta yazılması o yazı türünün şiir olduğunu göstermez.

      *Şiir, insanın hayal dünyasında ve düşünsel gücünde etkili olmalı, bunun için de mısra içindeki sözcükler belirli bir ahenk içinde düzenlenmelidir.

      *Teknikleri tam olarak uygulansa dahi eğer içinde duygu yoksa o şiirin ruhumuzu etkilemesini bekleyemeyiz. Ahenksiz yazılan şiiri tuzsuz ve eksik malzemelerle yapılan yemeğe benzetebiliriz.

       *Şiiri bilgi amaçlı yazmamalıyız. İletmek istediğimiz duygumuzu üstü kapalı bir şekilde imgelerle, tasvirlerle, kelimelere yüklediğimiz farklı anlamlarla anlatabiliriz.

       *Şiirde neyi dile getirdiğimiz değil, o duygumuzu nasıl dile getirdiğimiz önemlidir.

Peki, nedir ahenk? Şiirde ahenk nasıl sağlanmalıdır?

Şiirdeki ahenk,  vurgu, tonlama, ölçü, hecelerdeki ritim ve musiki, mısra sonlarındaki sesin uyumuyla yani kafiye ile sağlanır. Şiirin akılda kalıcılığını sağlayan ise ahenktir.

Çocukluğumuzdan aklımızda kalan unutamadığımız bazı şiirler tekerlemeler vardır. Bunları unutmamamızın nedeni ses uyumu ve içindeki ritmin varlığıdır.

Şiirin çocuk üzerindeki etkileri

 *Hecelerdeki ses benzerlikleri, kelime ve hece tekrarlarının meydana getirdiği ritim kendi içinde bir musiki oluşturur ve çocuklarda şiiri okumayı keyifli hale getir.

 *Dili kullanma becerilerini arttırır.

 *Kelime dağarcığını zenginleştirir. Yeni sözcükleri keşfetmelerine yardımcı olur.

 *Hayal ve düşünce dünyalarını geliştirir

 *Dostluk, aile, arkadaş, yurt ve memleket sevgisinin pekişmesi üzerinde etkili olur.

 *Musiki yeteneklerine katkıda bulunur.

 Çocuk şiirleri nasıl olmalı?

*İçinde çocuk konusu geçen her şiir çocuk şiiri değildir.

 *Çocuk şiirleri genellikle çocuk bakış açısı ile ve çocuğun ağzından yazıldığında çocuk şiiri olarak kabul görür.

 *Şiirler yazılırken çocukların yaşı, içinde bulundukları çevre v.s göz önünde bulundurulmalıdır.

 *Okudukları şiirler onları eğlendirmeli, duygu ve düşünce dünyalarını zenginleştirmelidir.

 *Sevgi, dostluk, dayanışma, yardımlaşma, kardeşlik duygularını pekiştirecek şekilde yazılmalıdır.  

 *Hayal ve duygu dünyalarını geliştirecek imgelerle süslü olmalıdır.

 *Onlara yeni ufuklar açarak kendi şiirlerini yazacak cesareti vermelidir.

 Sade, anlaşılır duru bir dil kullanılırken dilin estetik güzelliği ve zenginliğinden de yararlanılmalıdır.  

 *Fazla kullanılmamasına dikkat edildiğinde devrik cümleler şiire estetik güzellik katar.

İmge nedir?

 İmge sözcüklere yeni ve etkileyici anlamlar yükleme sanatıdır. İmge sanatı mısralardaki anlamı güçlendirirken duygu ve hayal dünyasına da zenginlik ve estetik katar.

SEVİMLİ ŞEY

Annemden önce odama girer,
Altın ışıklarınla yüzüme gözüme dokunursun.
Perdenin arasından göz kırpar,
Şımarık bir çocuk gibi

Saçlarımın arasında saklambaç oynarsın.

Ne sevimli şeysin sen

Sabah güneşi.

 

(Nur Ersen, Bir Uçurtmam Olsa, Sevimli Şey, sayfa  11.)

Çocuk şiirleri nasıl olmamalı?

*Mısralar ve kıtalar çok uzun olmamalı. Sıkıcı olur. Şiir okuma hevesini kaçırır.

 *Kullanılan sözcükler çocuğun günlük konuşmalarından alınmalıdır. Çok edebi, ağır sözcük ve sözcük öbekleri şiiri daha da ağırlaştırır.

 *Ders ve öğüt verici bir şekilde yazılmamalı, aksi takdirde çocuk şiirden soğur.

 *Eğer bir bilgi vermek ya da bir şey öğretmek isteniyorsa, ana fikir çok göz önünde değil de imgelere, sembolik sözcüklerle verilmeli.

  *Çocuğun içinde kin, öfke ve nefret duyguları uyandıracak şekilde yazılmamalı.

 *Sırf hece kuralına uyacağız diye şiiri katı kalıplara sokup sıkıcı hale getirmemeli.

 Şiirde hangi konular çocukların hoşuna gider ve onlar üzerinde etkili olur?

*Bayrak, kahramanlık,  bayramlar, Atatürk, yurt ve memleket sevgisi gibi coşku uyandıran konular,

*Günlük yaşamdan alınan konular… Yeni bir kardeşin dünyaya gelmesi, bir yerden başka bir yere taşınma, etkinlikler (geziler, piknikler, sinema, tiyatro…) oyunlar,

*Doğa ( orman, ağaç, çiçek, mevsimler) ve doğa sevgisi,

*Hayvanlar,

*Aile, arkadaş öğretmen okul hakkında v.s yazılan şiirler çocukların hoşuna gider.

ŞİİRDE ÖLÇÜ:

Şiirde hece ve serbest olarak iki tür ölçü kullanıyoruz.

Hece ölçüsü:

Hece ölçüsü mısraları meydana getiren kelimelerin hece sayılarının eşit olması durumudur. Heceler parmakla sayılır. Örneğin:  Şiirin ilk mısrası yedi heceli ise bütün mısralarını yedi heceli olması, hecelerin de ses ve ritim ahengini taşıması gerektiği gibi…

Hece şiirlerini güzelleştiren, dizelere anlam katan en büyük özellik kafiye ve rediflerdir.

Kafiye Nedir?

*Kafiye hece şiirlerinin olmazsa olmazıdır.

*Mısra başında ortasında ve sonlarındaki ses benzerliğine kafiye denir. Daha çok mısra sonunda kullanılır.

*Kafiyeyi oluşturan kelimelideki sesler aynı, anlamlar ise ayrıdır.

*Kafiyeler kendi aralarında yarım, tam, zengin, cinaslı olarak türlere ayrılır.

*Kafiye şiire musiki ve ritm katar

*Anlamı zenginleştirir

*Akılda kalıcığı sağlar.

Redif nedir?

*Redif kafiyeden sonra gelen ses tekrarlarıdır.

*Redif kafiyenin tersine yazılışları ve anlamları aynı olan kelimeler ya da eklerdir. Redifin oluşması için kendisinden önce mutlaka kafiye gelmelidir.  

*Mısra sonlarındaki ses benzerliği taşıyan sözcüklerin kökü kafiye ekleri ise rediftir.

*Redifler hem ek hem de sözcük halinde olabilirler.

VAR

Ağacı kıskanırım 
Yemiş yüklü dalı var, 
Bahar olsun, güz olsun 
Ne güzel masalı var. 

İmrenirim arıya 
Petek petek balı var 
Konduğu çiçeklerin 
Pembesi var, alı var

 Cahit Sıtkı Tarancı

Serbest ölçü:

*Serbest ölçüde ise hece sayılarının eşit olması zorunluluğu yoktur. İlk mısra 5 hece ise ikinci mısra 7 hece olabilir. Ancak serbest şiir yazacağız diye anlatmak istediğimiz duygu ve düşüncelerimizi rast gele sıralarsak yazdığımız metnin düzyazıdan bir farkı kalmaz. İçinde ahenk, ritm ve musiki olmazsa ruhumuzu etkilemez. Serbest şiirin de kendi içinde bir ahengi olması şarttır.

ELMA AĞACI

Yine başladı soğuklar,
Boyuna yağıp duruyor yağmur.
Esiyor rüzgâr acı acı.
Nasıl geçireceksin bu kışı 
Elma Ağacı?

Gölgen de yok ki sana arkadaş olsun
Tek başına kaldın bu kış kıyamette.
Artık kimse bakmaz oldu yüzüne
Dallarına tırmanmıyor çocuklar,
Kuşlar uğramıyor semtine.

Üzülme, bu günler çabuk geçer,
Bir bakarsın bahar geliverir.
Yeniden allanıp süslenirsin
Bizim için yine çiçek açar,

Meyve verirsin.

Şükrü Enis REGÜ

HAZIRLAYAN: NUR ERSEN
KAYNAK: A. FERHAN OĞUZKAN